ИНТЕРВЈУ: Бодан Арсовски

Објавено во „Ритам“ на 16.07.2004

Човекот што си игра со тишината

Со Бодан Арсовски, секогаш е благодарно да се разговара, а особено во моменти кога повторно ја засилува својата активност и кога на публиката ѝ подарува нови носачи на звук (и слика), нови концертни настапи... Излегувањето на првото македонско музичко DVD, Сенки во ноќта, снимка од повеќеслојните арт-концерти што Бодан во 2002 година ги одржа во македонските антички локалитети, е основната причина за нашиот разговор со него, но, како и секогаш кога разговарате со овој голем македонски уметник, темите си извираат една од друга...

Иако имате долга музичка кариера, издавањето DVD е ново искуство за Вас. Кои се причините што ве натераа на овој чекор?

- По завршувањето на турнејата што во 2002 година ја одржав низ античките театри, ми останаа многу видеоснимки направени во копродукција со Македонската телевизија. Исто така имав и мултимедијален тонски запис од сите концерти, кој го направив за себе, за лична документација. Во тоа време не постоеше идеја дека ќе се роди ваков проект и се надевав дека од сето тоа може да излезе само еден добар видеоматеријал, за кој се надевав дека еден ден ќе го објавам како лајв-албум. Но кога заврши проектот Сенки во ноќта, во септември-октомври 2002 година, во Македонија веќе почна да се стандардизира појавата на DVD. Во тој момент мене, како и обично, ми се раѓаат текви идеи - да се направи нешто невозможно за овдешни услови.

Кога е во прашање ваков проект, времетрањето на изработката е долго и макотрпно. Можете ли поблиску да ни го опишете процесот на реализација, на сите сцили и харидби што моравте да ги поминете од идеја до реализација?

- Најголем проблем беше дали воопшто ќе можам да го решам прашањето со звукот, бидејќи видеото подразбира 5.1 сараунд звук. На мојот долгогодишен сорботник Кокан Димушевски му однесов избор од материјалите што би можеле да се работат и внимателно ги преслушавме. Во средината на 2003 година влеговме во студио и за месец и пол успеавме да го псотигнеме тој сараунд звук. Најголемиот проблем беше со видеоматеријалот. Се надевав дека тоа ќе го завршам приближно за исто време, за месец-два, но не испадна како што мислев. Бидејќи уште во почетокот поставивме високи стандарди, моравме до крај да се држиме до нив. Понекогаш се случуваше да се потроши една вечер за обработка на временски интервал од 20 секунди. Заедно со режисерот Стојан Стојановски и монтажерот Аце Бошковски, но и другите луѓе од екипата поминавме осум-девет месеци додека не се направи финалниот продукт. Покрај ова имаше и други придружни елементи што требаше да се завршат, како на пример преведувањето на текстот, препевот на песните на шест јазици.

Вие сте човек што учествуваше во создавањето на првото македонско CD Зодијак. Десет години подоцна повторно сте дел од едно комплексно и историско издание, првото македонско музичко DVD. Какво е Вашето интимно чувство?

- Речиси исто како и кога се појави првото македонско CD Зодијак. Тоа по малку ме возбудува, затоа што многу стандарди во македонската музичка индустрија не постојат и треба да се постават. Исто така, јас сум првиот што направи и турнеја по античките театри. Претходно тоа беше незамисливо, бидејќи во одредени локации, како на пример во Скупи, немаше струја. За таа пригода се спроведе струја и сега тоа место може да оживее и да се користи за други културни манифестации.

Концептот на Вашите концерти во античките локалитети беше еден вид играње со Боговите, конкретно со античкиот бог Дионис. Што ве предизвика да си играте со него?

- Култот на Богот Дионис постоел од секогаш и е многу битен сегмент од човечката цивилизација, но благодарение на Friedrich Nietzsche се врати во свеста на човештвото. Јас се чувствувам горд бидејќи на локалитетите каде што ги правев концертите, пред илјадници години се случувале Дионисовите свечености. Значи, на некој начин имав и морално право концертите да ги направам на начин на кој ги направив, затоа што Дионис е бог на вознесот, на љубовта кон животот, на радоста што сме живи. Не само до аспект на божественото, туку и од аспект на тоа што покренува некои слоеви во дамарите на човекот. Затоа и проектот го нареков рефлексија кон почетоците на цивилизацијата. Мислам дека Дионис бил иснспирација не само за мене, туку и за многу други уметници, а поред нив е Еврипид. Целото дејство на DVD-то се води токму онака како што тоа го направил Еврипид, но јас користев и современи дејства, и во мојата приказна дејството се случува во 1999 година.

Успешно ја поврзувате митологијата со новото урбано време. Од каде тој уметнички порив? И како дојде до тоа да почнете да истражувате и да ја обработувате антиката?

- Митологијата е многу инспритавина, особено за уметниците. Во последно време се прават филмови со митолошка и историска тематика, како на пример оние за Троја, за Исус, за Александар Македонски, гладијаторите... Јас како да го фатив тој тренд. Бидејќи проектот Сенки во ноќта е почнат уште пред четири години, најверојатно јас сум во тие паралелни текови што се случуваат на глобално ниво. Што се однесува до антиката, јас во неа навлегов преку македонскиот музички фолклор, бидејќи музиката е медиум што најдобро го запишува духовното и му помага да опстојува со векови. Кога прв пат правев музика за античка трагедија, ја базирав на нашето музичко фолклорно наследство. Откако навлегов длабоко во фолклорот и антиката, бев одлично подготвен и чувствував дека можам да го работам Дионис.

Какви сè музички духовни трансформации имавте на Вашиот пат: од Леб и сол, преку фазите на првата формација на Езгија оркестар и албумот Endless view, втората Езгија и албумот Broken Beats, па сè до денес?

- Од првиот до последниот Езгија оркестар се провлекува еден препознатлив звук, но тоа секогаш зависи од соработниците. Во првиот случај го имавме Пеце Атанасовски. Во наредните состави на Езгија имаше сосема други луѓе, со различен темперамент и нормално е да има друго созвучје, но во принцип, музиката е иста.

Сега кога сте во своите средни години и кога сте зрел музичар и творец, што претставува рок-музиката за Вас? Предизвикува ли сè уште возбуда и емоции?

- Сега во светот има одлични рок-групи, но мора да признаам дека долго време не сум бил на концерт на некоја група од калибарот на Radiohead или Placebo. Сепак, сега интересот ми е на друга страна.

Каде, според Вас, ќе се помести тежиштетот на глобалното музичко фокусирање во наредниот период? Дали е тоа етно-музиката, која во последниве години зема сè поголем замав или некоја друга, нова фузија?

- Јас етното со следам од друг начин. Што е повеќе автентично, мене ми е помалку привлечно. Точно е дека го користам етното, но само како идеја што понатаму ја надградувам и му давам мое видување - во денешен сензибилитет и денешна конотација. Мене, на пример, не би ме интересирало да гледам некое попско фолклорно друштво како игра и пее, но ме интересира Frédéric Chopin, затоа што чувството за фолклорот го правел во сосема поразбирлив, поестетски и поуниверзален систем отколку што е самиот фолклор. Не мора секогаш да бидеш со автентичниот инстумент. И Африканците ја свират истата музика како пред 300-400 години, но сега на современи, електрични и електронски инструменти и тоа пак звучи неверојатно.

Што понатаму? Ќе изнедрите ли наскоро ново издание?

- Оваа година многу работев, но кога ќе погледнам наназад имам некое чувство оти ништо не сум сработил. Во изминатава година најголем дел од времето ми одзема продукциајта на DVD-то. Во меѓувреме направив музика за балетска претстава на Искра Шукарова. Сега работам на музиката на претставата Орест од Еврипид, која ќе биде изведена на отворањето на фестивалот за античка драма во Стоби. Со Кокан Димушевски, правиме заеднички албум, кој би требало да се појави наесен. Што се однесува до новиот албум на Езгија оркестар, мислам дека две години по турнејата Сенки во ноќта се мала пауза. Тоа беше голем проект, мултимедијален спектакл што многу ме истроши. Немам чувство оти треба да се појавувам со нешто ново.

Споменавте дека со Кокан Димушевски работите на заеднички албум. Што опфаќа тој проект?

- Тое е проект во кој јас и Кокан музицираме само на клавир и бас-гитара, во кој едноставно си играме со тишината. Исто како што сликарите сликаат на бело платно, така ние музицираме на тишината. Тоа е едно сосема друго видување на музиката, но мислам дека за тоа сè уште е рано да се зборува.

Пред извесно време со Кокан настапивте на Рациновите средби во Велес. Ќе има ли уште некој ваш заеднички настап пред да се појави албумот?

- Во Велес настапивме како квартет со кој, покрај мене и Кокан, се и Гоце Стевковски на тапани и Сашко Аврамовски на саксофон. Со истата оваа формација учествувавме и на отворањето на Охридско лето. Инаку, квартетот го оформивме сосема случајно. Во декември минатата година бев поканет во хрватското телевизиско шоу Време је за џез, каде што требаше да имам едночасовно шоу. Токму по овој повод беше оформен овој квартет. Веднаш потоа направивме мала турнеја низ Хрватска. Бидејќи се појави голем интерес за таа формација, во август ќе имаме дваесетина концерти на територијата на поранешна Југославија. Ова е прв пат да направам нешто непланирано, а на луѓето да им се допадне.